Электростимуляция – электр тогын белгілі органдар немесе жүйелердің қызметін қозу немесе күшейту мақсатында қолдану. Жиі «Электростимуляция» сөзі электр тогымен кез келген әсер етуді белгілеу үшін мүлде дұрыс емес пайдаланылады. Токтармен барабар әдістемелер мен параметрлерді қолданумен көптеген органдар мен жүйелерге стимуляция жасауға болатынына қарамастан, практикалық тәжірибеде медицинаның ерекше бөлімі болып табылатын жүректің электростимуляция жасауы және қозғаушы жүйкелер мен бұлшық еттердің электростимуляция жасауы кең қолданылады.
Электростимуляция үшін әр түрлі ұзақтықта (1-ден 300 мс дейін) және оларды 50 мЕ дейінгі қарқындылықта әр түрлі ұзақтықтағы және жиіліктегі серияларда модуляциялағандағы импульстердің әр түрлі пішіндерімен (тік бұрышты, экспоненциалды, жартылай синусоидальды) тұрақты импульсті токтар пайдаланылады. Осы мақсатттар үшін сонымен қатар 80 мА дейінгі ток күшінде 2000 және 5000 көтеретін жиіліктермен ауыспалы синусоидальды моделяцияланған токтарды қолданады.
Импульсті токтың ұлпалардан оның тез қосылуы және ұлпалардың жартылай өткізгіш мембраналардың жанында үзілу мезгілінде өту кезінде, аттас зарядталған иондардың кенет топтануы орындалады. Ол жасушалық коллоидтардың күйінің қайтымды өзгеруіне әкеледі және жасушаны қозу күйіне, оның ішіне, егер әсер қозғаушы жүйкеге немесе бұлшық етке орындалса, әкеледі. Бұлшық ет элементтерін стимуляциялау күре тамыр қан айналымына және лимфа ағуына жағымды әсер етеді. Қозғаушы қозатын бұлшық еттерге қанның құйылуын күшюіне, зат алмасу үрдістерінің қарқындатуына, нуклеинді қышқылдардың, оның ішінде, РНҚ синтезіне апарады. Одан басқа, стимуляция нәтижесінде бұлшық еттерден орталық жүйке жүйесіне афферентация күшейтіледі, ірі пирамидалық жасушаларда ДНҚ артады, ол орталық жүйке жүйесінің функционалды деңгейінің жоғырауы туралы дәлелдейді. Қанда соматотропнты гормонның, иммунореактивті инсулиннің және С-пептидінің құрамы артады.
Профилактикалық мақсатта электростимуляция жасау бұлшық еттің тіршілік әрекетін және қоректенуін сақтау, оның басқа себептермен (буындар аурулары және басқалар) болған амалсыз иммобилизациясы және гипокинезиясы кезінде атрофиясының алдын алу, сонымен қатар операциядан кейінгі флеботромбоздардан сақтандыру үшін пайдаланылады. Емдік мақсатта электростимуляцияны ең жиі зақымданған қозғаушы жүйкенің функцияларын қалыпқа келтіру, парездер мен салдар, неврит, мимикалық бұлшық еттер салдарынан, сонымен қатар спастикалық салдар жағдайларында қолданады. Ақырғы кезде электростимуляция ішкі органдар мен жүйелер ауруларында функцияны қалыптандыру мақсатында кең қолданысқа енді: рефлюкс - эзофагитте, өт шығару жолдарының гипотоникалық дискинезиясында, атоникалық іш жүрмеу және қуыстық операциялардан кейін ішектердің моторлы функциясын қалыпқа келтіру үшін және бақсалар.
Ниламидтің және кейбір анестетиктердің (новокаин, анестезин, анальгин) тағайындалуы жүйкенің тері арқылы электростимуляциялануының нәтижелілігіне мүмкіндік жасайды, ал новокаинды паравертебральды блокадалар ТЭС әсерін әлсіретеді.
Импульсті электр токтары бұлшық еттердің қозғаушы қозуын және қысқаруын шақырып, бір уақытта рефлекторлы қан- және лимфа айналуын, сонымен қатар, жұмыс істейтін бұлшық еттердің энергетикалық қамсыздандыруына бағытталған бүкіл алмасу-трофикалық үрдістерінің жиынтығын күшейтеді, жүйке ұлпаларына антипарабиотикалық әсер етеді. Оларда пластикалық үрдістер, нуклеинді қшқылдардың синтезі активацияланады.
Перифериялық парездермен науқастарда элкетростимуляция бұлшық ет атрофиясын алдын алуға, қысқару қабілеттігіне, бұлшық еттер тонусына, жүйке бағандарының өткізгіштігінің және жүйке-бұлшық ет аппаратының электр қозушылығының жақсаруына,функционалды асинапсия аумағында сегментарлы мотонейрондар тежеуінің әлсіреуіне, және, солайша, қозғаушы бұзылулардың ауырлық деңгейінің азаюына, қозғалыстар көлемін қалыпқа келтіруге жағдай туғызады. Орталық парезді науқастарда жеңілдететін және тежейтін супраспинальды жүйелердің арасындағы дисбалансты жою нәтижесінде электростимуляция қозғалу актінің реттеу деңгейін жоғарылатады, реципрокты байланыс пен антагонисттер-бұлшық еттерінің қысқару қабілеттілігін жартылай қалыпқа келтіреді, жаңа динамикалық стереотипті қалыптастырады, зақымдану ошағының айналасындағы функционалды әрекет етпейтін нейрондарды белсендіреді, спастикалықтың төмендеуіне, қозғалыстар көлемінің артуына және координацияның жақсаруына жағдай туғызады.
Ішкі органдардың бұлшық ет элементтеріне стимуляция жасау олардың және олармен әрекет ететін және реттеу жүйелерінің жұмыс істеуін жақсартады. Ол функционалды сипаттағы патологиялық үрдістердің азаюына немесе жойлуына жағдай туғызады. Электростимуляция сонымен қатар сфинктердің әлсіреген функциясының жақсаруына әкеледі, органның секреторлы және моторлы функциясын жақсартады.
Электростимуляцияны қолдануға көрсетілімдер: орталық және перифериялық жүйке жүйелерінің аурулары мен жарақаттарының себебінен қозғалыс бұзылулары (парездер, салдар); асқазанның, ішектің, өт шығару жолдарының, несеп қуығының, несеп жолының, жатырдың және оның өсінділерінің қозғалыс немесе тұйықтау функцияларының бұзылулары; белсіздік; перифериялық артериалды және күре тамыр қан айналымын, лимфа қайтуын жақсарту мақсатында бұлшық еттерді стимуляциялау;тыныс алуды жақсарту үшін диафрагма мен алдыңғы құрсақ қабырғасын стимуляциялау; спортшылардың бұлшық ет массасын арттыру және күшейту; сколиоз және т.б.